Turkish-HOWTO
Görkem Çetin, gorkem@gelecek.com.tr
v1.0, 21 September 1999
Bu belge, Linux iþletim sistemi altýndaki Türkçe sorunlarýna çözüm
getirmek amacýyla, mevcut Türkçe desteðinin nasýl kullanýlabileceðini
anlatýyor.
______________________________________________________________________
Table of Contents
1. Giriþ
1.1 Sürüm deðiþiklikleri
2. HOWTO belgeleri
2.1 Tüm HOWTO belgelerini nerede bulabilirim?
2.1.1 Türkçe-NASIL belgeleri
2.1.1.1 Diðer Türkçe kaynaklar
3. Klavye ayarlarý
3.1 Klavye tuþ takýmý yüklenmesi
3.2 Bu tuþtakýmlarýný nerede bulabilirim?
4. Metin ekran (konsol) yazýtiplerinin yüklenmesi
4.1 Son düzeltmeler
5. Çeþitli uygulamalarda Türkçe kullanýmý
5.1 Pine
5.2 Netscape
5.3 KDE altýnda Türkçe
5.4 kvt
5.5 GNOME altýnda Türkçe
6. Zaman dilimi ayarlarý
7. X Window desteði
7.1 X Window Türkçe yazýtiplerinin yüklenmesi
7.2 X Window altýnda Türkçe klavye kullanýlmasý
8. Yapýlacaklar
______________________________________________________________________
1. Giriþ
Bu belge, Linux ve bazý özel durumlarda UNIX iþletim sisteminde Türkçe
kullanabilmek için gereken eklemeler hakkýnda okuyucuyu bilgilendirmek
için yazýldý. Türkçe'ye ait olan latin5, bir baþka adýyla ISO8859-9
standardýnýn, Amerika ve bazý Avrupa ülkelerince kullanýlan latin1
standardý ile ayný olmamasý nedeniyle sadece Linux deðil, hemen hemen
tüm iþletim sistemlerinde bu sorunu fazlasýyla yaþýyor olmalýsýnýz.
Ýleride ele alýnacak konular ile bu sýkýntýlarýn pek çoðunu
atlatacaðýnýzý ümit ediyorum. Eðer metin ekranda, X Window altýnda
Türkçe yazamýyor ve okuyamýyorsanýz, pine ve Netscape gibi
uygulamalarda Türkçe karakterleri göremiyorsanýz bizi izlemeye devam
edin.
Bu belgedeki çözüm denemelerimi Red Hat Linux ile yaptým. Çalýþmayan,
eksik bilgi içeren ya da eklenmesinde fayda gördüðünüz bir bölüm
gördüðünüzde gorkem@gelecek.com.tr adresine bir ileti yollamanýz
yeterlidir. Özellikle diðer Linux daðýtýmlarýnda yapýlacak iþlemler
farklý olabilir, bu nedenle çeþitli Linux daðýtýmlarýnda
karþýlaþtýðýnýz çözümleri bana gönderebilirsiniz.
1.1. Sürüm deðiþiklikleri
Sürüm 1.0 : Turkish-HOWTO'nun yazýlmasý. Hala belirli alanlarda Türkçe
sorunlarý yaþadýðýmdan dolayý bu belgenin 1.0 sürümde kalmayacaðýný
ümit ediyorum. Dosya, birtakým alanlarda eksiklikler içerebilir.
Burada görmek istediðiniz ne varsa bana bir ileti gönderin. Tüm
mektuplarýnýza cevap vermeye çalýþacaðým.
2. HOWTO belgeleri
Linux'un HOWTO belgeleri, Linux meraklýlarý tarafýndan biraraya
getirilmiþ ve hepsi belirli bir konuyu ele alan inceleme yazýlarýndan
oluþuyor. Hem teorik, hem de pratik çözümler içeren bu belgeleri tüm
Linux kullanýcýlarýnýn okumalarýný tavsiye ederim.
2.1. Tüm HOWTO belgelerini nerede bulabilirim?
· Daðýtýmla birlikte : Eðer çalýþýr durumda bir Linux daðýtýmýnýz
varsa, bazý durumlarda güncelliðini kýsmen yitirmiþ, ancak deðerli
bilgiler içeren belgelere /usr/doc dizininden eriþebilirsiniz.
Buradaki HOWTO dizini altýnda ise tahmin edebileceðiniz gibi HOWTO
belgelerini bulabilirsiniz.
· Eðer HOWTO belgelerini kurmamýþsanýz, ya da elinizde bir Linux
daðýtýmý yoksa en yakýn sunsite arþivinden de bu belgeleri almanýz
mümkün: www.metu.edu.tr/ldp/HOWTO <www.metu.edu.tr/ldp/HOWTO>
2.1.1. Türkçe-NASIL belgeleri
Bazý HOWTO belgelerinin çevrilmesi sonucu oluþturulan Türkçe Linux-
NASIL sayfalarýna www.linux.org.tr <http://www.linux.org.tr>
adresinden ulaþabilirsiniz.
2.1.1.1. Diðer Türkçe kaynaklar
· Türkiye Linux Kullanýcýlarý Grubu, www.linux.org.tr
<http://www.linux.org.tr>
· Gelecek Biliþim ve Ýletiþim A.Þ, www.gelecek.com.tr
<http://www.gelecek.com.tr>
Haber öbekleri :
· news.pcmagazine.com.tr (pcmag.linux)
· news.istanbul.edu.tr (tr.bilgisayar.isl-sistemleri.linux)
Kitaplar :
Türkiye'de Linux ile ilgili çýkmýþ tüm yayýnlara www.gelecek.com.tr
<http://www.gelecek.com.tr> adresinden ulaþabilirsiniz.
3. Klavye ayarlarý
Bu bölümde, metin ekranda Türkçe yazmak için gerekli programlarý
inceleyeceðiniz. Bunlardan ilki, bilgisayara Türkçe klavye tuþ takýmý
haritasýný gösterecek olan loadkeys komutudur. loadkeys komutu ve
uygun bir Türkçe klavye daðýlýmý haritasý yardýmýyla istediðimiz bir
Türkçe klavyeyi (Q Türkçe, F Türkçe gibi) yükleyebiliriz.
3.1. Klavye tuþ takýmý yüklenmesi
loadkeys komutunun kullanýmý çok basittir. Daðýtýmýnýzda bulunan ve
/usr/lib/kbd/keymaps/i386 dizini altýna yerleþtirilmiþ olan klavye
haritalarýndan bir tanesini seçin. Aslýnda klavye haritalarýnýn adýný
bilmek zorunda deðilsiniz, burada kullanabileceðiniz dosyalarý ve ne
tip bir klavyeyi yüklediklerini görebilirsiniz:
· trq.map : Türkçe Q klavye
· trf.map : Türkçe F klavye
· tralt.map : Bu klavye ile, ALT tuþu ile birlikte bastýðýnýz bir
karakterin karþýlýðý olan Türkçe karakter ekranda belirecektir.
Örnek olarak ALT ve "c" karakterlerine bastýðýnýz zaman "ç", ALT ve
"G" karakterlerine bastýðýnýzda ise "Ð" harfi görülecektir. Bu
klavye daðýlýmý, Q klavyeye alýþkýn, ancak arada bir Türkçe yazmak
isteyenler için ideal görününüyor. Ancak hýzlý kullanmak için biraz
zaman istiyor.
Þimdi loadkeys komutunu birkaç örnekte kullanalým:
$ loadkeys trq.map (Türkçe Q klavye haritasýný yükle)
$ loadkeys trf.map (Türkçe F klavye haritasýný yükle)
$ loadkeys tralt.map (Türkçe F klavye haritasýný yükle)
Eðer normal US klavye haritasýna dönmek isterseniz, defkeymap klavye
eþlem dosyasýný kullanýn.
$ loadkeys defkeymap
Yapýlan tüm iþlemler tüm sistemde etkin olacaktýr. Bir kullanýcý
çalýþma yaptýktan sonra sistem kapanýncaya, ya da baþka bir klavye
daðýlýmý yüklenince deðin klavye düzeni ayný kalýr.
Not: Çoðu Linux daðýtýmlarýnda bulunan kbd paketi sistemde
kullanýlabilecek klavye eþlem (daðýlým) dosyalarýný ve yazýtiplerini
içerir. Son zamanlarda, diskten tasarruf saðlamak amacýyla hem
yazýtipi, hem de klavye eþlem dosyalarý sýkýþtýrýlarak
kullanýlmaktadýr. Bu tip sýkýþtýrýlmýþ dosyalarýn sonu .gz ile biter
(örneðin trq.map.gz). loadkeys ve setfont komutlarý herhangi bir
sorunla karþýlaþmadan bu dosyalarý okuyabilecek ve gerekli iþlemleri
yapacaktýr.
3.2. Bu tuþtakýmlarýný nerede bulabilirim?
Eðer kullandýðýnýz daðýtýmda trq.map, trf.map ya da tralt.map klavye
eþlem dosyalarýný bulamýyorsanýz ve yukarýdaki komutlarý iþlerken hata
mesajý alýyorsanýz, ftp.gelecek.com.tr
<ftp://ftp.gelecek.com.tr/pub/turkce> adresinden bu dosyalarý
indirmeniz mümkündür.
Dilediðiniz klavye düzenini, Red Hat daðýtýmýnda yeralan
/etc/sysconfig/keyboard dosyasýna ekleyebilirsiniz. Kullanabileceðiniz
dosya isimlerinden bazýlarý trq, trf ve tralt'týr.
4. Metin ekran (konsol) yazýtiplerinin yüklenmesi
Metin ekranda Türkçe görebilmek için birkaç iþleme daha ihtiyacýmýz
var. Bunlardan ilki Türkçe karakterleri içeren yazýtiplerinin
yüklenmesi. Bir yazýtipini yüklemek için setfont komutunu
kullanýyoruz.
$ setfont latin5u-16.psf.gz
Yukarýdaki komut /usr/lib/kbd/consolefonts dizini altýndaki
latin5u-16.psf.gz yazýtipi dosyasýný yükledi. Bu dizin altýnda
yeralan, ya da yukarýda belirttiðim ftp adresinden indirdiðiniz ve adý
latin5 ile baþlayan tüm yazýtipleri Türkçe karakterler içerir. Birkaç
deneme de siz yapýn. Özellikle latin5u-12 ve latin5u-14 dosyalarý daha
küçük yazýtipi içerir ve ekranda ayný anda daha çok karakter
görüntüleyerek çalýþma alanýnýzý geniþletir.
Metin ekranda kullanabileceðiniz tüm Türkçe yazýtiplerini
ftp.gelecek.com.tr <ftp://ftp.gelecek.com.tr/pub/turkce> dizini
altýnda bulabilirsiniz.
4.1. Son düzeltmeler
Atýlmasý gereken birkaç adým daha kaldý. Önce /etc/inputrc dosyasý
içine aþaðýdaki satýrlarý ekleyin. Eðer dosya yoksa kendiniz
oluþturun.
set input-meta on
set convert-meta off
set output-meta on
Ardýndan /etc/profile dosyasýnýn sonuna, aþaðýdaki satýrlarý ekleyin.
export INPUTRC=/etc/inputrc
Artýk rahatlýkla bash komut satýrý altýnda Türkçe yazabilir ve
okuyabilirsiniz. Yukarýda yapýlan iþlemleri eðer /etc/rc.d/rc.local
dosyasýna eklerseniz, herkes için tanýmlý bir klavye eþlem dosyasý ve
yazýtipi yaratmýþ olursunuz:
setfont latin5u-16.psf
loadkeys trq.map.gz
5. Çeþitli uygulamalarda Türkçe kullanýmý
5.1. Pine
Pine ile Türkçe ileti göndermek ve almak istiyorsanýz, .pinerc
dosyasýnda, character-set deðiþkeninin karþýsýnda, aþaðýdaki
deðiþikliði yapmanýz gerekiyor:
# Reflects capabilities of the display you have. Default: US-ASCII.
# Typical alternatives include ISO-8859-x, (x is a number between 1 and 9).
character-set=ISO-8859-9
Yukarýdaki deðiþiklikleri yaptýktan sonra, pine ile kolayca Türkçe
karakterler içeren e-posta yollayabilirsiniz.
5.2. Netscape
Netscape'te yazýtipi seçimi için, Edit - Preferences - Appearance -
Fonts - For the Encoding menüsüne gidin ve buradan ``Turkish
(iso-8859-9)'' seçeneðini iþaretleyin. Daha aþaðýda yeralan ``Use my
default fonts, overriding document-specified fonts'' seçeneðini
iþaretlemeniz halinde ise Netscape, sadece sizin belirttiðiniz
yazýtiplerini ekranda gösterecektir. Yine de Netscape ile Türkçe
yazýtiplerini görmekte sýkýntý çekerseniz View -> Encoding -> Turkish
(ISO-8859-9) seçeneðini iþaretlemelisiniz.
Genel kural olarak yazýtipini seçmenize izin veren tüm yazýlýmlarda
Türkçe yazýtiplerini kullanabilirsiniz.
5.3. KDE altýnda Türkçe
KDE pencere arayüzünün büyük bir kýsmý Türkçeye çevrildi. 1.0
sürümünden itibaren gelen Türkçe desteði ile pek çok uygulama
yazýlýmýný Türkçe çalýþtýrabiliyorsunuz.
KDE altýnda, programlarýn Türkçe çalýþmasý ve mesajlarýn Türkçe
çýkmasý için kcontrol programýný çalýþtýrýn. Sol tarafta yeralan
Desktop - Language menüsü içinde ilk dil olarak Turkish'i seçin.
Bundan sonra açacaðýnýz her KDE programý, eðer destekleniyorsa Türkçe
çalýþacaktýr.
5.4. kvt
kvt, KDE ile birlikte gelen bir terminal emülasyon programýdýr. kvt'de
kullanacaðýnýz yazýtipini seçmek için, sýrasýyla
· Seçenekler - Yazýtipi menüsüne girin.
· Karakterler seçeneðinin yanýndaki düðmeden iso-8859-9 seçeneðine
týklayýn.
· Ýsterseniz boy, tür ve diðer seçeneklere de gözatabilir ve bunlarý
deðiþtirebilirsiniz. Özellikle Courier yazýtipi en iyi görüntüyü
saðlayacaktýr.
· kvt'ye geri dönün.
Artýk kvt altýnda Türkçe yazabilirsiniz. Ancak X Window'da henüz
Türkçe karakterlerinizi tanýtmadýysanýz yukarýda yazýlanlarý yapmak
mümkün olmaz. Bunun için önce ``X Window Türkçe yazýtiplerinin
yüklenmesi'' baþlýðý altýnda yeralan yönergeleri izleyin.
kvt'nin yeni bir sürümünü kullanmanýz halinde, önce kvt'yi çalýþtýrýn,
ardýndan farenin sað tuþuyla kvt üzerinde herhangi bir noktaya basýn.
Yukarýdaki maddeleri sýrasýyla takip edin.
5.5. GNOME altýnda Türkçe
GNOME masaüstü altýnda, özellikle gnome terminal altýnda
yaþayabilmeniz muhtemel Türkçe karakter sorununa çözüm için, aþaðýdaki
maddeleri uygulayýn:
· Bir gnome terminal açýn. GNOME panelinin (ekranýn en altýnda)
üzerinde yeralan ekran görüntüsü üzerine týklayabilirsiniz.
· Settings - Preferences içine girin. Font karþýsýndaki kutucukta,
halen kullanýlan yazýtipi yeralmaktadýr. Karþýsýndaki kutuya
(Browse) týklayýn.
· Filter sekmesine týklayýn. Charset bölümünden ISO8859-9'u seçin.
Ok'i týklayýn.
· Ok diyerek son pencereden de çýkýn. Þimdi gnome terminalde Türkçe
karakterleri görebileceksiniz.
6. Zaman dilimi ayarlarý
Türkiye, Greenwich'ten 2 saat ileride yeralan zaman dilimi kuþaðý
içindedir. Bunu, bir e-posta aldýðýnýz zaman iletinin en üst kýsmýnda
yeralan +02:00 iþaretinden de anlayabilirsiniz. Eðer hatalý bir zaman
diliminde yeralýyorsanýz, yapýlmasý gereken iþlemler aþaðýdadýr.
Alternatif olarak, Red Hat ve Mandrake daðýtýmlarýyla gelen timeconfig
paketi zaman dilimini ayarlamanýz konusunda yardýmcý olacaktýr.
Önce /etc/localtime saat ayarý dosyasýný silin:
# rm /etc/localtime
Ardýndan, bu dosyayý bir sembolik bað ile,
/usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul dosyasýna baðlayýn.
# ln -s /usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul /etc/timeconfig
timeconfig paketinde ise sadece ``Turkey'' seçeneðini iþaretleyin ve
çýkýn.
Eðer /etc/localtime dosyasý yoksa, baþta sendmail olmak üzere pek çok
programda hoþ olmayan hata mesajlarý alýrsýnýz.
7. X Window desteði
Metin tabanlý bir ekran altýnda Türkçe yazdýktan ve uygulamalarýmýzý
Türkçe yazýtipleriyle kullanmaya baþladýktan sonra X Window altýnda
nasýl Türkçe yazýlýr ve okunur, görelim.
7.1. X Window Türkçe yazýtiplerinin yüklenmesi
Öncelikle yapmamýz gereken, Türkçe yazýtiplerinin X Window'a
tanýtýlmasýdýr. X Window açýlýrken, hangi yazýtiplerini yükleyeceðini
belirlemek amacýyla bazý öntanýmlý dizinlere bakar. Bu dizinler,
/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config dosyasýnda belirtilmiþtir.
RPM paketlerini kurabileceðiniz bir daðýtým kullanmanýz halinde,
Türkçe yazýtiplerini ve klavye harita ek dosyasýný yüklemiþseniz,
iþiniz çok kolay. Bu dosyalarý yükleyip yüklemediðinizi bilmiyorsanýz
aþaðýdaki komutu çalýþtýrýn.
# rpm -qa | grep ISO8859-9
XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1
XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1
XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1
Yukarýdaki satýrlara benzer bir çýktý almýþ olmanýz gerekiyor (sürüm
numaralarý farklý olabilir). Eðer almadýysanýz Türkçe yazýtiplerini
kurmamýþsýnýz demektir. Eðer Red Hat Linux kullanýyorsanýz, CD'yi
sürücüye yerleþtirip sýrayla þu iþlemleri yapýn:
# mount /dev/cdrom
# cd /mnt/cdrom/RedHat/RPMS/
# rpm -i XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1
# rpm -i XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1
# rpm -i XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1
Yazýtiplerini ve klavye eþlem dosyasýný sisteminize kurduktan sonra
bir sonraki adýma geçin.
Þimdi, daha önce yarým býraktýðýmýz noktaya geri dönelim. X Window'un
yükleyeceði yazýtiplerinin bulunduðu dizinler
/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config dosyasýnda belirtiliyordu.
Bu dosya içinde, aþaðýdakine
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"
ya da buna
FontPath unix/-1
benzer satýrlar göreceksiniz.
Bu satýrlarýn en baþýna, kurduðumuz Türkçe yazýtipleri neredeyse o
dizinin adýný yazýyoruz. Red Hat Linux 6.0'dan itibaren Türkçe
yazýtipleri /usr/share/fonts/ISO8859-9 dizinine kuruluyor. Bu dizin
patikasýný XF86Config dosyasýnýn en üstüne ekleyelim. Tüm Türkçe
yazýtipleri kurulmuþsa /usr/share/fonts/ISO8859-9 dizini altýnda
aþaðýdaki dosyalarý görebilirsiniz:
# ls -al /usr/share/fonts/ISO8859-9/
total 17
drwxr-xr-x 5 root root 1024 Feb 13 19:04 .
drwxr-xr-x 11 root root 1024 Feb 15 18:46 ..
drwxr-xr-x 2 root root 6144 Feb 13 19:04 100dpi
drwxr-xr-x 2 root root 6144 Feb 13 19:04 75dpi
drwxr-xr-x 2 root root 1024 Feb 13 19:04 misc
Þimdi ISO8859-9 dizininde Türkçe yazýtiplerimizin bulunduðunu
/usr/X11/lib/X11/XF86Config dosyasýnda belirtelim.
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/misc"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/75dpi"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/100dpi"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"
Tabi, bu dosyada "FontPath unix/:-1" satýrý varsa, ekleme yapacaðýnýz
üç satýrý da "FontPath unix/:-1" satýrýnýn baþýna koymanýz
gerekiyor.
Þu anda yazýtiplerimizi sisteme tanýtmýþ durumdayýz. X Window
açýlýrken önce en üstteki FontPath bilgileri okunacaktýr.
Þimdi X Window'a girin. Netscape ile herhangi bir Türkçe dosyayý
görüntüleyebilirsiniz.
7.2. X Window altýnda Türkçe klavye kullanýlmasý
Sýra geldi klavye ayarlarýnýn yapýlmasýna. Red Hat ile birlikte,
Türkçe klavye eþlem dosyalarý da geliyor. Bu dosyalar,
/usr/X11R6/lib/X11/etc dizininde yeralýyorlar:
# cd /usr/X11R6/lib/X11/etc/
# ls -al xmodmap.*
-r--r--r-- 1 root root 4988 Oct 10 10:53 xmodmap.std
-rw-r--r-- 1 root root 2764 Oct 6 1998 xmodmap.tralt
-rw-r--r-- 1 root root 2316 Oct 6 1998 xmodmap.trf
-rw-r--r-- 1 root root 2316 Oct 6 1998 xmodmap.trq
Yukarýdaki dosyalar sýrasýyla standart Amerikan klavye, alt Türkçe
klavye, F klavye ve Q Türkçe klavyeye karþýlýk geliyor. X Window'a
girerken bu klavyelerden bir tanesini aktif hale getirmemiz gerekiyor.
Örnek olarak, Q Türkçe klavyenin, X Window açýlýrken etkin olmasý
için, /home/kullanýcý-adý/.xinitrc dosyasýna aþaðýdaki satýrý
eklemelisiniz.
xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq
.xinitrc dosyasýna, kullandýðýnýz pencere yönetecisini çalýþtýracak
þekilde bir eklenti de yapmanýz gerekecektir. Bu eklentiyi de
yaptýktan sonra dosyanýn son hali aþaðýdakine benzer bir hal alýr:
xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq
startkde
Tabi siz startkde yerine istediðiniz pencere yöneticisini çalýþtýracak
þekilde bir komut yazabilirsiniz.
X Window'a girdikten sonra da klavye haritasýný deðiþtirmek mümkündür.
Bunun için yukarýda örneði bulunan xmodmap komutunu doðrudan xterm
altýnda çalýþtýrabilirsiniz.
X Window altýnda kullanýlan klavye eþlem dosyalarýndan xmodmap.tralt,
konsol ekranda kullanýlan tr.alt dosyasýndan biraz farklýlýk
gösteriyor. Konsol altýnda, herhangi bir Türkçe karakteri bastýrmak
için ALT tuþunu kullanýrken, X Window altýnda ALT-GR tuþunu
kullanmalýsýnýz.
XFree86'daki güzel bir özellik de, konsolda kullanýlan klavye eþlem
dosyasýnýn aynýsýnýn, X Window açýlýrken de kullanýlabilmesi. Bunun
için, /usr/X11R6/lib/X11/XF86Config dosyasýnda,
XkbDisable
þeklinde bir satýrýn bulunmasý gerekir.
8. Yapýlacaklar
Nefesimin yettiði bir noktada, uluslararasýlaþtýrma (i18n -
internationalizaton) ve yerelleþtirme (l10n - localization) konularýna
da girmek istiyorum. Bu sayede örneðin ayný kaynak kodu derleyerek,
farklý diller için farklý tarih gösterimleri sunabilirsiniz. Bir dosya
içinde sýralama yaparken "ç" karakterinin, "c"den hemen sonra
gelmesini saðlayabilirsiniz. i18n sayesinde bir yazýlýmýn kullanýþlýðý
çok artar. KDE gibi güzel bir masaüstü paketini þimdi Türkçe
kullanabiliyorsanýz bunu i18n desteðine borçlusunuz.
Bunlarýn yanýnda, sýrada Star Office'in Türkçe ayarlarýnýn yapýlmasý
var. Saðolsun Sun Microsystems, Star Office'i serbest býrakarak Linux
kullanýcýlarýnýn çok geliþmiþ bir ofis paketine sahip olmalarýna
yardým etti. Bize de bu nimetten yararlanmak kaldý.
Sevgi, saygý, Linux
