<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 3.2 Final//EN"> <HTML> <HEAD> <META NAME="GENERATOR" CONTENT="SGML-Tools 1.0.9"> <TITLE>Turkish-HOWTO: X Window desteði</TITLE> <LINK HREF="Turkish-HOWTO-8.html" REL=next> <LINK HREF="Turkish-HOWTO-6.html" REL=previous> <LINK HREF="Turkish-HOWTO.html#toc7" REL=contents> </HEAD> <BODY> <A HREF="Turkish-HOWTO-8.html">Next</A> <A HREF="Turkish-HOWTO-6.html">Previous</A> <A HREF="Turkish-HOWTO.html#toc7">Contents</A> <HR> <H2><A NAME="s7">7. X Window desteði</A></H2> <P> <P>Metin tabanlý bir ekran altýnda Türkçe yazdýktan ve uygulamalarýmýzý Türkçe yazýtipleriyle kullanmaya baþladýktan sonra X Window altýnda nasýl Türkçe yazýlýr ve okunur, görelim. <P> <H2><A NAME="ss7.1">7.1 X Window Türkçe yazýtiplerinin yüklenmesi</A> </H2> <P> <P>Öncelikle yapmamýz gereken, Türkçe yazýtiplerinin X Window'a tanýtýlmasýdýr. X Window açýlýrken, hangi yazýtiplerini yükleyeceðini belirlemek amacýyla bazý öntanýmlý dizinlere bakar. Bu dizinler, <CODE>/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config</CODE> dosyasýnda belirtilmiþtir. <P> <P> <P>RPM paketlerini kurabileceðiniz bir daðýtým kullanmanýz halinde, Türkçe yazýtiplerini ve klavye harita ek dosyasýný yüklemiþseniz, iþiniz çok kolay. Bu dosyalarý yükleyip yüklemediðinizi bilmiyorsanýz aþaðýdaki komutu çalýþtýrýn. <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> # rpm -qa | grep ISO8859-9 XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1 XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1 XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1 </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P>Yukarýdaki satýrlara benzer bir çýktý almýþ olmanýz gerekiyor (sürüm numaralarý farklý olabilir). Eðer almadýysanýz Türkçe yazýtiplerini kurmamýþsýnýz demektir. Eðer Red Hat Linux kullanýyorsanýz, CD'yi sürücüye yerleþtirip sýrayla þu iþlemleri yapýn: <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> # mount /dev/cdrom # cd /mnt/cdrom/RedHat/RPMS/ # rpm -i XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1 # rpm -i XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1 # rpm -i XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1 </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P>Yazýtiplerini ve klavye eþlem dosyasýný sisteminize kurduktan sonra bir sonraki adýma geçin. <P> <P> <P>Þimdi, daha önce yarým býraktýðýmýz noktaya geri dönelim. X Window'un yükleyeceði yazýtiplerinin bulunduðu dizinler <CODE>/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config </CODE> dosyasýnda belirtiliyordu. <P> <P> <P>Bu dosya içinde, aþaðýdakine <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/" </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P>ya da buna <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> FontPath unix/-1 </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P>benzer satýrlar göreceksiniz. <P>Bu satýrlarýn en baþýna, kurduðumuz Türkçe yazýtipleri neredeyse o dizinin adýný yazýyoruz. Red Hat Linux 6.0'dan itibaren Türkçe yazýtipleri <CODE>/usr/share/fonts/ISO8859-9</CODE> dizinine kuruluyor. Bu dizin patikasýný XF86Config dosyasýnýn en üstüne ekleyelim. Tüm Türkçe yazýtipleri kurulmuþsa <CODE>/usr/share/fonts/ISO8859-9</CODE> dizini altýnda aþaðýdaki dosyalarý görebilirsiniz: <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> # ls -al /usr/share/fonts/ISO8859-9/ total 17 drwxr-xr-x 5 root root 1024 Feb 13 19:04 . drwxr-xr-x 11 root root 1024 Feb 15 18:46 .. drwxr-xr-x 2 root root 6144 Feb 13 19:04 100dpi drwxr-xr-x 2 root root 6144 Feb 13 19:04 75dpi drwxr-xr-x 2 root root 1024 Feb 13 19:04 misc </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P>Þimdi ISO8859-9 dizininde Türkçe yazýtiplerimizin bulunduðunu <CODE>/usr/X11/lib/X11/XF86Config</CODE> dosyasýnda belirtelim. <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/misc" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/75dpi" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/100dpi" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/" </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P>Tabi, bu dosyada "FontPath unix/:-1" satýrý varsa, ekleme yapacaðýnýz üç satýrý da "FontPath unix/:-1" satýrýnýn baþýna koymanýz gerekiyor. <P> <P> <P>Þu anda yazýtiplerimizi sisteme tanýtmýþ durumdayýz. X Window açýlýrken önce en üstteki FontPath bilgileri okunacaktýr. <P>Þimdi X Window'a girin. Netscape ile herhangi bir Türkçe dosyayý görüntüleyebilirsiniz. <P> <P> <H2><A NAME="ss7.2">7.2 X Window altýnda Türkçe klavye kullanýlmasý </A> </H2> <P> <P>Sýra geldi klavye ayarlarýnýn yapýlmasýna. Red Hat ile birlikte, Türkçe klavye eþlem dosyalarý da geliyor. Bu dosyalar, <CODE>/usr/X11R6/lib/X11/etc</CODE> dizininde yeralýyorlar: <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> # cd /usr/X11R6/lib/X11/etc/ # ls -al xmodmap.* -r--r--r-- 1 root root 4988 Oct 10 10:53 xmodmap.std -rw-r--r-- 1 root root 2764 Oct 6 1998 xmodmap.tralt -rw-r--r-- 1 root root 2316 Oct 6 1998 xmodmap.trf -rw-r--r-- 1 root root 2316 Oct 6 1998 xmodmap.trq </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P>Yukarýdaki dosyalar sýrasýyla standart Amerikan klavye, alt Türkçe klavye, F klavye ve Q Türkçe klavyeye karþýlýk geliyor. X Window'a girerken bu klavyelerden bir tanesini aktif hale getirmemiz gerekiyor. Örnek olarak, Q Türkçe klavyenin, X Window açýlýrken etkin olmasý için, <CODE>/home/kullanýcý-adý/.xinitrc</CODE> dosyasýna aþaðýdaki satýrý eklemelisiniz. <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P><CODE>.xinitrc</CODE> dosyasýna, kullandýðýnýz pencere yönetecisini çalýþtýracak þekilde bir eklenti de yapmanýz gerekecektir. Bu eklentiyi de yaptýktan sonra dosyanýn son hali aþaðýdakine benzer bir hal alýr: <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq startkde </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P>Tabi siz startkde yerine istediðiniz pencere yöneticisini çalýþtýracak þekilde bir komut yazabilirsiniz. <P>X Window'a girdikten sonra da klavye haritasýný deðiþtirmek mümkündür. Bunun için yukarýda örneði bulunan <CODE>xmodmap</CODE> komutunu doðrudan xterm altýnda çalýþtýrabilirsiniz. <P>X Window altýnda kullanýlan klavye eþlem dosyalarýndan xmodmap.tralt, konsol ekranda kullanýlan tr.alt dosyasýndan biraz farklýlýk gösteriyor. Konsol altýnda, herhangi bir Türkçe karakteri bastýrmak için ALT tuþunu kullanýrken, X Window altýnda ALT-GR tuþunu kullanmalýsýnýz. <P>XFree86'daki güzel bir özellik de, konsolda kullanýlan klavye eþlem dosyasýnýn aynýsýnýn, X Window açýlýrken de kullanýlabilmesi. Bunun için, <CODE>/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config</CODE> dosyasýnda, <P> <BLOCKQUOTE><CODE> <PRE> XkbDisable </PRE> </CODE></BLOCKQUOTE> <P>þeklinde bir satýrýn bulunmasý gerekir. <P> <P> <HR> <A HREF="Turkish-HOWTO-8.html">Next</A> <A HREF="Turkish-HOWTO-6.html">Previous</A> <A HREF="Turkish-HOWTO.html#toc7">Contents</A> </BODY> </HTML>